Các giải pháp công nghệ tạo tôm toàn đực
Tôm càng xanh Macrobrachium rosenberggi sống trong môi
trường nước ngọt, có thể nuôi trong ao, ruộng cấy lúa, là sản phẩm thuỷ
sản có giá trị kinh tế, có nhu cầu ở thị trường trong và ngoài nước. Tôm
càng xanh đực và cái có sự khác biệt rõ rệt về tốc độ sinh trưởng, kích
cỡ khi thu hoạch, thường cuối vụ nuôi tôm đực có kích thước lớn hơn
đáng kể so với tôm cái. Việc tạo đàn tôm càng xanh toàn đực phục vụ nuôi
tôm càng xanh có năng suất, kích thước lớn khi thu hoạch là mối quan
tâm của nhiều nhà nghiên cứu và nuôi trồng thuỷ sản.
Từ kết quả nghiên cứu bộ nhiễm sắc thể, có chế di truyền điều khiển
giới tính ở tôm càng xanh, các nhà khoa học đã kết luận bộ nhiễm sắc
thể lưỡng bội 2n ở tôm càng xanh là 118, tôm đực đồng giao tử cặp nhiễm
sắc thể giới tính (ZZ) và tôm cái dị giao từ (WZ). Trên thế giới đã có
một số công trình nghiên cứu điều khiểu giới tính tạo tôm càng xanh toàn
đực và hiện có 3 giải pháp công nghệ được coi là có triển vọng ứng
dụng, đó là:
Kỹ thuật chuyển giới tính
Sử dụng hooc môn đực hoá trộn vào thức ăn cho tôm ăn, hoặc hoà tan
thành dung dịch để ngâm, tắm tôm trong những khoảng thời gian nhất định.
Ðàm tôm toàn đực kiểu hình được tạo ra gồm các cá thể tôm đực có kiểu
di truyền ZZ và tôm đực có kiểu di truyền WZ chuyển giới tính. Kết quả
sử dụng hooc môn chuyển giới tính tôm phụ thuộc vào một số yếu tố, như
loại hooc môn, thời gian, liều lượng sử dụng, giai đoạn phát triển của
tôm khi đưa vào xử lý
Tạo tôm cái giả ZZ bằng hooc môn
Khi cho tôm cái giả ZZ cho sinh sản với tôm đực thường ZZ sẽ có đàn
tôm con toàn đực ZZ. Có thể tạo tôm cái giả có kiểu di truyền ZZ bằng
kỹ thuật chuyển giới tính cái sử dụng hooc môn điều khiển cái hoá.
Kỹ thuật cắt tuyến androgenic tạo tôm cái giả ZZ
Tuyến androgenic ở tôm càng xanh chi phối quá trình biệt hoá giới
tính đực. Một số nhà nghiên cứu cho thấy tôm càng xanh đực ở giai đoạn
30-60 ngày thổi khi được cắt bỏ tuyến androgenic sẽ chuyển giới tính
thành tôm cái, tôm cái chuyển gới tính (ZZ) do cắt bỏ tuyến androgenic
khi sinh sản với tôm đực thường (ZZ) cho đàn tôm có tỷ lệ đực từ
98-100%.
Kết quả nghiên cứu ở nước ta
Từ năm 1999 đến nay Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thuỷ sản I đã kết
hợp với Ðại học Quốc gia Hà Nội, Trung tâm Nghiên cứu thuỷ sản III và
Trường trung học thuỷ sản IV tiến hành một số nghiên cứu nhằm điều khiển
giới tính, tạo tôm càng xanh toàn đực. Nhóm nghiên cứu đã tiến hành
thực nghiệm điều khiển giới tính ở tôm càng xanh theo 3 giải pháp công
nghệ nêu trên.
Nghiên cứu chuyển giới tính: Ðược tiến hành trong 2 năm 1999 và
2000. Ðã tiến hành nghiên cứu thăm dò dùng hooc môn 17a -
methyltestosterone (MT) với 2 phương pháp xử lý: trộn hooc môn vào thức
ăn và hoà tan thành dung dịch để tắm tôm. Ðã thí nghiệm trộn với các hàm
lượng 30,40 và 50 mg MT/kg thức ăn, cho tôm giai đoạn PL5 và PL10 ăn
thức ăn trộn hooc môn trong thời gian 30 ngày và 45 ngày ở các nồng độ
3ppm, 5ppm và 10ppm MT. Cũng đã thí nghiệm tắm tôm giai đoạn PL5 và PL10
trong thời gian 9 ngày và 15 ngày. Sau 6 đợt thí nghiệm, tỷ lệ tôm đực ở
các lô thí nghiệm cho ăn thức ăn trộn hooc môn dao động từ 42,1 76,5%, ở
các lô thí nghiệm tắm trong dung dịch hooc môn là 29,7-72,7%, không đạt
tỷ lệ giới tính như mong muốn.
Nghiên cứu tạo tôm cái ZZ bằng sử dụng hooc môn: Ðã thí ngiệm sử
dụng 2 loại hooc môn nhóm estrogen là Diethynylstibestrol (DES) và
Ethynylestradiol (EE). Mỗi loại hooc môn đều thí nghiệm với tôm giai
đoạn PL5 và PL10 ăn thức ăn trộn 100 và 200 mg/kg thức ăn trong thời
gian 30 và 45 ngày, tỷ lệ tôm cái ở các lô thí nghiệm đạt từ 10-54,6%
không sai khác tỷ lệ giới tính ở các lô đối chứng. Các lô thí nghiệm tắm
tôm giai đoạn PL5 ở nồng độ 5ppm trong thời gian 9 và 15 ngày cho tỷ lệ
tôm cái 28,6-50%.
Các thí nghiệm chuyển giới tính và tạo tôm cái giả ZZ bằng sử dụng
hooc môn nói trên đều không đạt kết quả như mong muốn mặc dù chúng tôi
đã cố gắng tìm kiếm thông tin từ các nghiên cứu nước ngoài về loại hooc
môn sử dụng, liều lượng, thời điểm, giai đoạn tôm xử lý để ứng dụng vào
nghiên cứu ở nước ta. Tỷ lệ chuyển giới tính tôm trong các lô thí nghiệm
của chúng tôi đều thấp cho thấy có thể các loại hooc môn sử dụng hoàn
toàn không có tác dụng, hoặc tác dụng rất ít đến quá trình biệt hoá giới
tính ở tôm càng xanh. Hooc môn chuyển giới tính đực 17a -
methyltestosterone có bản chất steroid, trong khi đó một số nghiên cứu
gần đây cho rằng hooc môn biệt hoá giới tính đực ở giáp xác rất có thể
có bản chất protein. Ngoài ra do chưa xác định chính xác tuổi của tôm
bắt đầu biệt hoá giới tính, do vậy không thể loại trừ khả năng tôm được
đưa vào thí nghiệm ở giai đoạn phát triển (PL5 và PL10), với những thời
gian 30-45 ngày ở hình thức cho ăn và 9-15 ngày ở hình thức tắm là chưa
thích hợp.
Nghiên cứu tạo tôm cái ZZ bằng cắt bỏ tuyến androgenic
Trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ năm 2000 về
nghiên cứu điều khiển giới tính cá rô phi xanh và tôm càng xanh, Viện
Nghiên cứu Nuôi trồng thuỷ sản I và Ðại học Quốc gia Hà Nội hợp tác
nghiên cứu tổ chức học tuyến androgenic, xác định vị trí tuyến trên tiêu
bản tổ chức học và trên tiêu bản tôm sống làm cơ sở ứng dụng kỹ thuật
giải phẫu cắt bỏ tuyến. Tháng 6 năm 2000 được sự tài trợ của Hội đồng
Anh tại Hà Nội, chúng tôi đã có đợt thực tập về xác định vị trí, kỹ
thuật giải phẫu tuyến androgenic trên tôm càng xanh, tôm he chân trắng,
tôm vỏ cứng do Giáo sư A. Sagi (Israel) chỉ dẫn. Từ cuối năm 2000 đến
nay, chúng tôi đã tiến hành giải phẫu cắt bỏ tuyến androgenic ở hàng
trăm tôm càng xanh giai đoạnh 60 ngày tuổi, nuôi tôm đã giải phẫu trong
điều kiện ao nuôi tại Bắc Ninh và sau 5 tháng đã thu được những tôm cái
chuyển giới tính mang trứng, khẳng định triển vọng ứng dụng kỹ thuật
giải phẫu cắt bỏ tuyến androgenic điều khiển giới tính tôm càng xanh ở
nước ta.
Con đường đưa công nghệ vào sản xuất
Các công trình nghiên cứu của nước ngoài cho thấy tôm cái mang
trứng do cắt bỏ tuyến androgenic là trứng thụ tinh, sinh sản với tôm đực
thường cho tỷ lệ đực ở thế hệ con là 98-100%, tuy nhiên kết quả của các
tác giả đó mới ở phạm vi nghiên cứu, số lượng tôm thí nghiệm còn ít.
Chúng tôi chưa thấy những công bố kết quả ở phạm vi sản xuất. Do vậy,
trước khi đưa công nghệ tạo tôm càng xanh toàn đực bằng kỹ thuật tạo tôm
cái ZZ do cắt bỏ tuyến androgenic vào sản xuất ở nước ta, theo chúng
tôi cần phải tiến hành những kiểm nghiệm công nghệ đánh giá tỷ lệ đực và
mức độ ổn định của nó ở đàn tôm con của tôm cái.
Phạm Anh Tuấn, Viện nghiên cứu Nuôi trồng thuỷ sản I. TC TS số 1+2/2002
- Sinh học - sinh thái tôm càng xanh
- Nghiên cứu sản xuất tôm càng xanh toàn đực
- Kinh nghiệm ương tôm càng xanh
- Kĩ thuật ương tôm càng xanh từ giai đoạn bột lên giống
- Kĩ thuật sản xuất giống tôm càng xanh, cách chọn tôm bố mẹ
- Nuôi giữ tôm càng xanh qua đông
- Giống, thức ăn
- Một số bệnh thường gặp trong sản suất tôm càng xanh giống
- Tôm cành xanh không lột vỏ
- Bệnh vi khuẩn trên tôm càng xanh mùa nước kiệt
- Nuôi tôm càng nước ngọt ở Ấn Ðộ
- Nuôi tôm càng Hồ Tây
- Nuôi tôm càng xanh thương phẩm ở miền núi
- Phân biệt tôm càng xanh đực - cái